Trên cơ sở một số quy định pháp luật về khiếu nại, tố cáo mới ban hành, như Luật Tố cáo ngày 12/6/2018; Nghị định số 31/2019/NĐ-CP ngày 10/4/2019 của Chính phủ quy định chi tiết một số điều và biện pháp tổ chức thi hành Luật Tố cáo; Nghị định số 124/2020/NĐ-CP ngày 19/10/2020 của Chính phủ quy định chi tiết một số điều và biện pháp thi hành Luật Khiếu nại và tình hình thực tiễn việc xử lý đơn khiếu nại, đơn tố cáo, đơn kiến nghị, phản ảnh thời gian qua, ngày 01/10/2021, Tổng Thanh tra Chính phủ đã ban hành Thông tư số 05/2021/TT-TTCP quy định Quy trình xử lý đơn khiếu nại, đơn tố cáo, đơn kiến nghị, phản ánh thay thế Thông tư số 07/2014/TT-TTCP ngày 31/10/2014 của Tổng Thanh tra Chính phủ quy định quy trình xử lý đơn khiếu nại, đơn tố cáo, đơn kiến nghị, đơn phản ánh.

Thông tư số 05/2021/TT-TTCP gồm 5 chương, 32 điều, có nội dung chính như sau:

Về phạm vi điều chỉnh, Thông tư số 05/2021/TT-TTCP quy định việc tiếp nhận, phân loại, xử lý đối với đơn khiếu nại, đơn tố cáo, đơn kiến nghị, phản ánh (sau đây gọi chung là đơn). Các phản ánh, kiến nghị của cá nhân, tổ chức về quy định hành chính được tiếp nhận, xử lý theo quy định của Nghị định số 20/2008/NĐ-CP ngày 14/02/2008 của Chính phủ quy định về việc tiếp nhận, xử lý phản ánh, kiến nghị của cá nhân, tổ chức về quy định hành chính không thuộc phạm vi điều chỉnh của Thông tư này.

Về đối tượng áp dụng, Thông tư số 05/2021/TT-TTCP áp dụng đối với cơ quan hành chính nhà nước, đơn vị sự nghiệp công lập, doanh nghiệp nhà nước (sau đây gọi chung là cơ quan, tổ chức, đơn vị) và người có thẩm quyền trong cơ quan, tổ chức, đơn vị trong việc xử lý đơn và cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan.

Về nguyên tắc xử lý đơn, Thông tư số 05/2021/TT-TTCP quy định: Việc xử lý đơn phải bảo đảm tuân thủ pháp luật; nhanh chóng, kịp thời; rõ ràng, thống nhất và tạo điều kiện thuận tiện cho công dân trong việc thực hiện các thủ tục về khiếu nại, tố cáo, kiến nghị, phản ánh.

Đơn phải được gửi, chuyển đến đúng cơ quan, tổ chức, đơn vị, cá nhân có thẩm quyền giải quyết. Đối với các nguồn đơn được tiếp nhận để phân loại và xử lý, Thông tư số 05/2021/TT-TTCP đã bổ sung một số nguồn đơn so với Thông tư số 07/2014/TT-TTCP, đó là tiếp nhận đơn từ: Đoàn Đại biểu Quốc hội, các cơ quan của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội và các ban của Hội đồng nhân dân. Quy định nguồn do lãnh đạo (người đứng đầu, cấp phó của người đứng đầu) cơ quan Đảng và Nhà nước tiếp nhận và chuyển đến bộ phận xử lý đơn thư để xử lý theo thẩm quyền (khoản 4 Điều 5 Thông tư số 07/2014/TT-TTCP) được sửa thành: Đơn do lãnh đạo Đảng, Nhà nước và lãnh đạo các cơ quan Đảng chuyển đến (khoản 4 Điều 5 Thông tư số 05/2021/TT-TTCP).

Về đơn đủ điều kiện xử lý, Thông tư số 05/2021/TT-TTCP đã bổ sung một số yêu cầu sau đây:

Một là, trường hợp đơn được viết bằng tiếng nước ngoài thì phải kèm bản dịch được công chứng;

Hai là, đơn khiếu nại phải có tài liệu liên quan đến nội dung khiếu nại và yêu cầu của người khiếu nại;

Ba là, đơn tố cáo phải ghi cách thức liên hệ với người tố cáo và các thông tin khác có liên quan;

Bốn là, đơn không rõ họ tên, địa chỉ của người gửi đơn nhưng có nội dung tố cáo về hành vi vi phạm pháp luật và nêu rõ người có hành vi vi phạm pháp luật, có tài liệu, chứng cứ cụ thể về hành vi vi phạm pháp luật và có cơ sở để thẩm tra, xác minh theo quy định tại khoản 2 Điều 25 Luật Tố cáo.

Về đơn không đủ điều kiện xử lý, Thông tư số 05/2021/TT-TTCP đã bổ sung một số điều kiện so với Thông tư số 07/2014/TT-TTCP: Đơn đã được hướng dẫn theo quy định tại khoản 1 Điều 8 Thông tư này; Đơn có nội dung chống đối đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước; đơn có nội dung chia rẽ đoàn kết dân tộc, tôn giáo; đơn có lời lẽ thô tục, bôi nhọ, xúc phạm danh dự, uy tín của cá nhân, cơ quan, tổ chức, đơn vị; Đơn rách nát, chữ viết bị tẩy xóa, không rõ, không thể đọc được.

Việc xử lý đơn khiếu nại, đơn tố cáo, đơn kiến nghị, phản ánh Thông tư số 05/2021/TT-TTCP đã sửa đổi, bổ sung nhiều quy định so với Thông tư số 07/2014/TT-TTCP, cụ thể:

Đối với đơn khiếu nại thuộc thẩm quyền giải quyết nhưng chưa đủ điều kiện thụ lý giải quyết, Thông tư số 07/2014/TT-TTCP quy định: căn cứ vào từng trường hợp cụ thể để trả lời hoặc hướng dẫn cho người khiếu nại biết rõ lý do không được thụ lý giải quyết hoặc bổ sung những thủ tục cần thiết để thực hiện việc khiếu nại (theo Mẫu số 02 - XLĐ ban hành kèm theo Thông tư này).

Thông tư số 05/2021/TT-TTCP quy định: đơn khiếu nại thuộc thẩm quyền giải quyết nhưng chưa đủ điều kiện thụ lý giải quyết thì hướng dẫn người khiếu nại bổ sung thông tin, tài liệu để thực hiện việc khiếu nại theo quy định của pháp luật (việc hướng dẫn được thực hiện theo Mẫu số 02 ban hành kèm theo Thông tư này).

Đối với đơn khiếu nại không thuộc thẩm quyền giải quyết, Thông tư số 05/2021/TT-TTCP đã bổ sung:

Thứ nhất, đơn khiếu nại do lãnh đạo Đảng, Nhà nước, Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban và cơ quan khác của Quốc hội, các cơ quan thuộc Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Đại biểu Quốc hội, Đoàn đại biểu Quốc hội, Thành viên Chính phủ, Chánh án Tòa án nhân dân tối cao, Viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân tối cao, Tổng Kiểm toán Nhà nước, Văn phòng Chủ tịch nước, Văn phòng Trung ương, Ủy ban Kiểm tra Trung ương và các ban đảng Trung ương, cơ quan Trung ương của các tổ chức chính trị - xã hội, tổ chức chính trị - xã hội - nghề nghiệp chuyển đến thì người xử lý đơn trình người đứng đầu cơ quan, tổ chức, đơn vị và có văn bản phúc đáp.

Thứ hai, đơn khiếu nại do Ban Tiếp công dân Trung ương, các cơ quan của Hội đồng nhân dân, đại biểu Hội đồng nhân dân, tổ chức chính trị - xã hội, tổ chức chính trị - xã hội - nghề nghiệp ở cấp tỉnh, cấp huyện chuyển đến thì Ban Tiếp công dân báo cáo Chủ tịch Ủy ban nhân dân cùng cấp để xin ý kiến chỉ đạo việc xử lý.

Thứ ba, những vụ việc khiếu nại đông người, phức tạp, tồn đọng, kéo dài đã có quyết định giải quyết nhưng người khiếu nại có đơn gửi đến Thanh tra Chính phủ hoặc Trụ sở tiếp công dân Trung ương thì Trưởng Ban tiếp công dân Trung ương báo cáo Tổng Thanh tra Chính phủ giao cho các vụ, cục, đơn vị kiểm tra, báo cáo, đề xuất văn bản trả lời công dân hoặc trao đổi với Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh về hướng xử lý.

Đối với đơn tố cáo thuộc thẩm quyền giải quyết của cơ quan, tổ chức, đơn vị mình và đủ điều kiện thụ lý theo quy định tại khoản 1 Điều 29 Luật Tố cáo thì người xử lý đơn báo cáo người đứng đầu để thụ lý giải quyết theo quy định. Việc đề xuất thụ lý giải quyết được thực hiện theo Mẫu số 01 ban hành kèm theo Thông tư này.

Đối với đơn tố cáo không thuộc thẩm quyền, Thông tư số 05/2021/TT-TTCP bổ sung quy định: việc chuyển đơn đến cơ quan có thẩm quyền chỉ thực hiện một lần đối với đơn tố cáo có cùng nội dung.

Đối với đơn tố cáo thuộc thẩm quyền giải quyết của cấp dưới trực tiếp nhưng quá thời hạn theo quy định của Luật Tố cáo mà chưa được giải quyết theo quy định tại Thông tư số 07/2014/TT-TTCP thì người xử lý đơn báo cáo để thủ trưởng cơ quan, tổ chức, đơn vị ra văn bản yêu cầu cấp dưới giải quyết; Thông tư số 05/2021/TT-TTCP đã quy định người xử lý đơn đề xuất người đứng đầu cơ quan, tổ chức, đơn vị ra văn bản yêu cầu người đứng đầu cơ quan, tổ chức, đơn vị cấp dưới trực tiếp báo cáo về quá trình giải quyết tố cáo, lý do chậm giải quyết, xác định trách nhiệm giải quyết tố cáo và phải báo cáo kết quả giải quyết. Việc xử lý đơn kiến nghị, phản ánh về cơ bản vẫn giữ nguyên, Thông tư số 05/2021/TT-TTCP chỉ quy định bổ sung cơ quan, tổ chức, đơn vị nhận được đơn kiến nghị, phản ánh do cơ quan, tổ chức, đơn vị khác chuyển đến có trách nhiệm giải quyết và thông báo cho người gửi đơn.

Ngoài ra, Thông tư số 05/2021/TT-TTCP quy định cụ thể công tác quản lý, theo dõi đơn (Điều 29): Cơ quan, tổ chức, đơn vị tiếp nhận, chuyển đơn có trách nhiệm vào sổ hoặc nhập thông tin vào hệ thống Cơ sở dữ liệu quốc gia về công tác tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo, kiến nghị, phản ánh theo quy định hoặc phần mềm xử lý đơn để tra cứu, quản lý, theo dõi. Việc lưu trữ, vào sổ theo dõi hoặc sao lưu dữ liệu trên máy tính, tra cứu thông tin được thực hiện theo quy định của pháp luật về lưu trữ, pháp luật về bảo vệ bí mật nhà nước và Danh mục bí mật Nhà nước thuộc lĩnh vực thanh tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo và phòng, chống tham nhũng.

Cơ quan, tổ chức, đơn vị nhận đơn có trách nhiệm trả lời cơ quan, tổ chức, đơn vị, người có thẩm quyền đã chuyển đơn theo quy định của pháp luật và quy định của Thông tư này. Thông tư số 05/2021/TT-TTCP có hiệu lực thi hành kể từ ngày 15 tháng 11 năm 2021, trong quá trình thực hiện nếu có khó khăn, vướng mắc hoặc có vấn đề mới phát sinh, cơ quan, tổ chức, đơn vị, cá nhân có liên quan phản ánh kịp thời về Thanh tra Chính phủ để sửa đổi, bổ sung cho phù hợp./.